آشنایی با ساز نی انبان - وبلاگ مگنار

به گزارش وبلاگ مگنار، نی انبان سازی هوا صداست با لوله های صوتی مضاعف (دوتایی). نام دیگرش نی همبونه یا همبونه است. در نواحی جنوبی ایران مانند بوشهر، خوزستان، هرمزگان و مناطقی از جنوب کرمان متداول است. در این مطلب بیشتر با این ساز آشنا خواهید شد.

وبلاگ مگنار | سرویس فرهنگ و هنر - ساز نی انبان یکی از ساز های موسیقی نواحی ایران است که شاید در مراسم های سنتی نواختن آن را دیده باشید. آلات موسیقی نواحی ایران با توجه به نحوه نواختن شان به 4 دسته زیر تقسیم می شوند:

1. زه صدا ها (کوردوفون ها) - ساز های زهی

2. پوست صدا ها (ممبرانوفون ها) - ساز های کوبه ای و ضربه ای دارای پوست

3. خودصدا ها (ایدیوفون ها) - ساز های کوبه ای، ضربه ای و سایشی بدون پوست

4. هوا صدا ها (آیروفون ها) - ساز های بادی

نی انبان جزء ساز های هوا صدا یا همان ساز های بادی قرار می گیرد که در ادامه به معرفی بیشتر آن می پردازیم.

معرفی ساز نی انبان

نی انبان یک ساز قدیمی و اصیل است که در کشورهای مختلف با ظاهری قدری متفاوت دیده می گردد. این ساز نوعی هوا صداست با لوله های صوتی مضاعف (دوتایی)، زبانه های یک لایه و یک مخزن ذخیره هوا که در نواحی جنوبی ایران مانند بوشهر، خوزستان، هرمزگان و مناطقی از جنوب کرمان متداول است.

ویژگی های ظاهری و اجزای تشکیل دهنده نی انبان

1. دسته: دسته نی انبان علاف چوبی ناودانی شکلی است که داخل آن دو عدد نی زبانه دار قرار گرفته است و نی ها با موم در داخل دسته ثابت می شوند. روی هر نی شش سوراخ صوتی در قسمت جلو ایجاد شده اند و بر سر هر کدام از نی ها، زبانه ای یک لایه قرار گرفته است.

2. انبان: انبان یک مشک یا پوست دباغی شده بز یا گوسفند است که به عنوان مخزن ذخیره هوا مورد استفاده قرار می گیرد. پوست تقریبا یکپارچه است و قسمت گردن آن از داخل کور می گردد. یک دهانی (محل دمیدن) در محل سوراخ یکی از دست ها و دسته نی انبان در محل سوراخ دست دیگر نصب شده اند. قسمت پایینی پوست در یک نقطه جمع و از داخل بسته می گردد؛ بنابراین مخزن اماده شده، یک مجرای ورود و یک مجرای خروج هوا دارد. در مجرای ورود هوا دهانی نصب می گردد و در مجرای خروج هوا دسته نی انبان را طوری نصب می نمایند که زبانه ها در داخل نی انبان قرار گیرد.

3. دهانی : شیئی قرقره مانند و محل دمیدن در مخزن نی انبان است.

جنس و مواد به کار رفته در ساختمان نی انبان

دسته: از جنس چوب

نی ها: از جنس نی

زبانه ها: از جنس نی

انبان: از جنس پوست بز یا گوسفند

دهانی: از جنس پلاستیک یا چوب

تکنیک اجرای نی انبان

نوازنده، قبل از نواختن، انبان ساز را با فوت کردن (دمیدن) در دهانی، پر از هوا می نماید و بعد دسته نی انبان را در دست های خود می گیرد و آغاز به نواختن می نماید. فشار هوای داخل مخزن باعث ارتعاش زبانه ها می گردد و صدای ایجاد شده، با دریافت (بستن) یا باز گذاشتن سوراخ های صوتی نی ها تغییر می نماید. در نی انبان، زبانه ها داخل مخزن هوا قرار دارندو با لب های نوازنده تماس ندارند. هر دو نی باید صدای واحدی ایجاد نمایند. در نی انبان این امکان برای نوازنده وجود دارد که با استفاده از هوای ذخیره شده در نی انبان بتواند لحظاتی ساز را بدون دمیدن به صدا در آورد. مخزن هوای نی انبان در آغوش نوازنده قرار می گیرد و او با بازو های خود از دو طرف به مخزن فشار می آورد. بنابراین، چون این ساز مخزن ذخیره هوا دارد نیازی به استفاده از تکنیک نفس برگردان در نواختن آن نیست.

موارد و نوع استفاده نی انبان

نی انبان غالبا در مجالس عروسی و شادمانی نواخته می گردد و رپرتوار آنشامل ترانه ها و قطعات مختلفی، چون حاجیونی، شکی، چوبی ها یا آهنگ های پایکوبی است. در مناطق غربیاستان بوشهر از نی انبان در مراسمی، چون مولودی و زار نیز استفاده می نمایند.

ساز های همراهی نماینده نی انبان

از ساز های همراهی نماینده نی انبان می توان به دایره و تمبک و دمام در بوشهر اشاره نمود که در مراسم های شادی نوازنده ها این سازها را با هم می نوازند.

در سرانجام قطعه ای شاد با ساز نی انبان را باهم گوش می دهیم.

کد مولتی مدیا

دانلود

فیلم اصلی

برگرفته از: کتاب سازشناسی ایرانی از ارفع اطرایی و محمدرضا درویشی