نقش کارگران در انقلاب 57 را باید متناسب با موقعیت ها سنجید، حضور کارگران در تحولات سیاسی ایران - وبلاگ مگنار

به گزارش وبلاگ مگنار، مسئله حضور کارگران در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران از اوایل دهه 1320 به خصوص همواره یکی از مهمترین شاخص های هویت این تحولات بوده است. به این معنا اگر جریان و یا حرکت سیاسی بدون توجه به دغدغه مسائل کارگری در ایران همواره مورد نقد قرار گرفته و همواره یک پاشنه آشیل برای یک جریان سیاسی و فکری بوده است. به همین علت تمامی جنبش های تقریبا معاصر ما به نحوی قصد داشته اند خود را با تاریخ فرودستان و کارگران پیوند دهند و این امر باعث شکل گیری یک گفتمان و کلان روایت از حضور کارگران در تحولات اجتماعی بوده است.

این موضوع درباره انقلاب 57 ایران بیش از هر زمان دیگری صدق می نماید. برای بسیاری انقلاب زمانی معنا پیدا می نماید که کارگران به عنوان حاملان اصلی یا حداقل یک پای عمده این تحول مهم باشند و گرنه هر تحول و انقلابی عقیم محسوب می گردد. این در حالی است که کارگران ایران در سال 57 جزو آخرین گروه هایی بودند که به حرکت انقلاب پیوستند و با تردیدهای بسیاری با این حرکت همراه شدند. این موضوع به قدری عیان شده بود که در بسیاری از اعلامیه ها و بیانه های مهر و آبان احزاب و جریان های چپ به خصوص، از عدم حضور کارگران در جنبش های مردمی زبان به انتقاد و گلایه گگردده بودند.

کارگران در نهایت به حرکت های انقلابی پیوستند و به طور قطع تاثیر مهمی هم بر پیروزی انقلاب داشتند اما اتفاقی که در این میان مهم بود اسطوره ای کردن حضور کارگران در انقلاب و به نحوی پر رنگ نشان دادن نقش کارگران در انقلاب 57 بود. این امر نه تنها از سوی احزاب چپ بلکه حتی از سوی نظام مستقر آن موقع نیز عیان بود. این جریان ها با قراردادن کارگران در بین فرودستان شهری به نحوی قصد داشتند با کم رنگ کردن نقش روشنفکران و طبقه میانه در انقلاب ایران مشروعیت بیشتری از سوی بخش های فرودست جامعه کسب نمایند. به همین علت همیشه یک نگاه اسطوره ای به نقش کارگران در انقلاب 57 وجود داشته است.

اما در این میان در پس نظریات و پیش قضاوت های تئوریک صداها و نگاه هایی وجود داشته است که سعی داشته بازتاب دهنده واقعیت کارگری و دغدغه های عینی آنها باشد. کتاب کارگران و انقلاب ایران تالیف آصف بیات را باید یکی از این صدها دانست که میخواهد در قالب یک کار تحقیقی نگاهی عینی تر به حضور کارگران در انقلاب 57 ایران داشته باشد.

این اثر که اولین کار تالیفی وی محسوب می گردد برآمده از انتها نامه دکتری اوست. مهمترین مشخصه این کار که در تمامی آثار بعدی که آصف بیات در حوزه های دیگر تالیف نموده نمایان است وجه مشاهدات عینی مولف از جریان تحولات و تحقیقات میدانی وی است. آصف بیات به هیچ عنوان سعی نمی نماید در بند نظریات و کلان روایت های تئوریک باقی بماند و همیشه فکت های عینی و میدانی جایگاه مهمی در تحقیقات وی به خود اختصاص می دهد. آن گونه که خود مولف اشاره می نماید این اثر حاصل گفت وگو با 150 کارگر و حضور در بیش از 14 کارخانه صنعتی طی سال های 1360 -1361 بوده است.

در اینجا مولف به هیچ عنوان سعی ننموده تا مرعوب نظریات چپ یا راست گردد و سعی نموده با اولویت قرار دادن واقعیت به مثابه فکت نتایج خود را ارائه کند. برای اولین بار در این کتاب شاهد هستیم که تاثیر جریان ها و نیروهای مهمی مثل مذهب، پایگاه جغرافیایی یا قومی کارگران مورد آنالیز قرار می گیرد و برآیند این نیروها بر رفتارهای کارگران مورد آنالیز قرار گرفته است.

آصف بیات در کتاب کارگران در انقلاب 57 نشان می دهد که در کارخانه های ایران آن موقع مسئله قومیت بسیار بیشتر از طبقه برای کارگران در اهمیت داشت. مسئله روستایی بودن و مذهبی بودن کارگران بسیار نقش مهمی در عدم شکل گیری آگاهی طبقاتی در بین کارگران داشته است و نشان داده است بدون توجه به این عوامل نمی توان فهم عمیقی از حرکت های کارگری در ایران داشت.

در این کتاب نشان داده شده است که کارگران در فرایند پرولتر شدن به هیچ عنوان نتوانسته اند به طور کامل ارتباطات و ریشه های خود را با گذشته روستایی خود قطع نمایند و همین موضوع تاثیر بسیار مهمی بر روان کارگران و همین طور رفتار سیاسی کارگران داشته است. شاید یکی از مهم ترین این مسئله ها را در عدم ارتباط کارگران با جریان های چپ مارکسیست در آن موقع دانست و فهم این امر امکان پذیر نیست؛ بدون اینکه تحولات کارگری در ایران را از نزدیک مشاهده کرد.

کتاب کارگران و انقلاب 57 که اولین اثر نویسنده محسوب می گردد متشکل از 8 فصل است شامل: اول مقدمه، دوم پرولتر شدن، سوم کارخانه های پیش از انقلاب، چهارم طبقه کارگر صنعتی در انقلاب،پنجم شوراها: تکوین، ساختار و مبارزات، ششم تصورات کارگران از شوراها، هفتم، محدودیت های شوارها، هشتم سیاست روابط صنعتی.

در هر کدام از این فصل ها نویسنده سعی نموده است که با پیشبرد یک روش کمی مجموعه مشاهدات عینی خود را در کنار نظریات معتبر همنشین کند. در یک جا ممکن است نویسنده مسئله مربوط به ایدئولوژی را لحاظ کند و در جایی دیگر مسئله مربوط به جایگاه طبقاتی را در نظر بگیرد به طور کل متناسب با شرایط تاریخی کارگران مواضع و جایگاه تحلیلی نویسنده تغییر می نماید.

به طور کل کتاب کارگران و انقلاب 57 را می توان یک اثر مهم در بازخوانی تجربه مبارزات کارگری و حضور کارگران در تحولات سیاسی نه تنها ایران بلکه خاورمیانه دانست که حاوی اطلاعات و مشاهدات بسیار مهمی است که هیچ محققی بدون توجه به آن ها نمی تواند در این راه گام بردارد.

آصف بیات محقق و نویسنده ایرانی و استاد دانشگاه لایدن هلند است. او پیش تر، به مدت 17 سال، استاد دانشگاه آمریکایی قاهره (AUC) بوده است. بیات سال 1333 در روستایی کوچک در استان تهران به جهان آمد. او در دوران نوجوانی به تهران نقل مکان کرد، در رشته علوم سیاسی در دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی تهران پذیرفته شد و به عالم سیاست روی آورد. بیات در اواخر دهه 1350، تحصیلات تکمیلی خویش را در دانشگاه کنت بریتانیا ادامه داد و نقش کارگران در انقلاب سال 1357 را به عنوان موضوع انتها نامه دکترایش انتخاب کرد که با نام کارگران و انقلاب در ایران به چاپ رسید. او سپس در سال 1986 به مصر نقل مکان کرد تا در دانشگاه آمریکایی قاهره درس بدهد، بسیاری از تحقیقات او بر مسائل اجتماعی آن کشور متمرکز شد و کتاب کار، سیاست، و قدرت را به رشته تحریر درآورد که درباره تجربه مصر از مشارکت کارگری از زمان ریاست جمهوری جمال عبدالناصر بود.

کتاب کارگران و انقلاب 57 نوشته آصف بیات با ترجمه محمد دارکش در 224 صفحه،قیمت 55 هزار تومان از سوی نشر اختران منتشر شد.